Qeveria: Termi “personat e zhdukur me forcë” do të jetë pjesë e deklaratës
Aksion i vitit 2022 në Ditën Ndërkombëtare të të Pagjeturve. Foto: Alban Bujari/KOHA
Termi “Personat e zhdukur me forcë” është i përfshirë në deklaratën për persona të pagjetur, ku, përveç të tjerash, përfshihet marrja e informacioneve të klasifikuara nga Serbia, kanë thënë zyrtarë të Qeverisë së Kosovës. Ndërkaq në BE nuk kanë ofruar sqarime nëse ka pajtim rreth deklaratës, për të cilën pala serbe ka paralajmëruar se kurrë nuk do ta pranojë edhe termin që Kosova e kërkon
Zyrtarë të Qeverisë janë shprehur të bindur, të mërkurën, se terminologjia që në të kaluarën kishte pamundësuar arritjen e marrëveshjes rreth personave të pagjetur tani do të përfshihet në Deklaratën e cila është pjesë e aneksit të marrëveshjes Kosovë-Serbi.
Kryesuesi i Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur, Andin Hoti, ka thënë për KOHËN se termi “Personat e zhdukur me forcë” është i përfshirë në deklaratën për personat e pagjetur që nga lufta.
“Termi ‘Personat e zhdukur me forcë’ është i përfshirë në deklaratën për persona të zhdukur, ku, përveç të tjerash, përfshihet marrja e informacioneve të klasifikuara nga Serbia, si dhe trajtimi i dinjitetshëm i personave të zhdukur me forcë. Dhe ne presim që kjo deklaratë tashmë të bëhet mandatare për të dyja palët, pas garancisë së BE-së”, ka thënë Hoti. “Bëhet fjalë për deklaratën e personave të zhdukur, në të cilën kemi punuar në Bruksel, dhe të cilën Serbia ka refuzuar në vazhdimësi ta pranojë që më shumë së 1 vit. Siç parashihet edhe në aneks, kjo çështje është e vetmja që trajtohet me urgjencë dhe brenda afatit 30 ditë, ku do të duhej të themelohej komiteti i përbashkët monitorues. Ne do ta shqyrtojmë edhe mundësinë e nënshkrimit të deklaratës së personave të zhdukur”.
Por në përmbajtjen e aneksit për zbatimin e marrëveshjes nuk është e përfshirë terminologjia në të cilën insiston Kosova.
“Palët bien dakord që të miratojnë si çështje urgjente Deklaratën për Personat e Zhdukur, siç është negociuar në dialogun e lehtësuar nga BE-ja”, shkruan në aneks.
Në Zyrën e Bashkimit Evropian të mërkurën nuk janë përgjigjur nëse do të jetë ajo terminologji për të cilën kanë folur në Qeveri.
E, Hoti ka përmendur edhe kërkesat e tjera, por të cilat ka qenë e pamundur të përfshihen në marrëveshje për shkak të refuzimit të Serbisë.
“Në fakt, kërkesat e Kosovës në Ohër kanë qenë të shumta sa i përket çështjes së personave të zhdukur, duke i përfshirë edhe afatet kohore që brenda 12 muajve të marrë epilog zgjidhja e fatit të personave të zhdukur, ballafaqimi më të kaluarën dhe të tjera, por që fatkeqësisht kemi hasur në rezistencë të madhe në këtë pikë nga Serbia”, ka theksuar Hoti.
Por presidenti i Serbisë, në konferencën pas takimit në Ohër, tregoi për dallimet rreth terminologjisë, duke u zotuar se asnjëherë nuk do të pranojë termin “të zhdukurit me dhunë”.
“Të gjitha kërkesat me të kuqe të Prishtinës i kemi pranuar, përveç njërës. Problemi lindi se u kërkua të pranonim një term, se si u zhdukën me forcë, por ju nuk mund ta pranoni termin zhdukje me forcë, sepse ai term është pjesë e një konvente të veçantë ndërkombëtare dhe atëherë do të kishim detyrimin për të paguar dëmshpërblimet e luftës. Po ashtu, atëherë do të ishim drejtpërdrejt përgjegjës për konfliktin në Kosovë”, pati deklaruar Vuçiq.
Ndërkaq familjarë të të pagjeturve janë shprehur skeptikë se do t’i jepet zgjidhje problemit që trajtohet ndër vite në kuadër të dialogut në Bruksel.
“Dorën në zemër ajo çka po doket dhe po flitet shihet se nuk e kanë seriozisht asnjëra palë. Asnjë gjë nuk përfshihet, as nuk vendoset pa nënshkrimin e tri palëve dhe pa dakordimin që punët të kryhen. Qe dy vjet ‘jemi dakordu’, ‘ka me u ba’, edhe në realitet bash kurrgjë. Neve na ka humbur shpresa komplet, sepse nuk janë kah bëjnë asnjë gjë serioze për personat e pagjetur – unë nuk them ‘të zhdukur’ por ‘të pagjetur’”, ka thënë Bajram Çerkini nga shoqata “Zëri i prindërve”. “Nuk kanë pru asnjë vendim të dakorduar ashtu qysh flitet, ashtu qysh thuhet nga ana e politikanëve. Kjo do të zgjasë shumë e shumë, derisa të merren vesh për personat e pagjetur”.
Sipas tij, pa një presion më të madh mbi palët, do të jetë e pamundur që të arrihet pajtimi për hapjen e të gjitha arkivave.
Aktualisht janë rreth 1 mijë e 600 persona të pagjetur që nga koha e luftës së fundit në Kosovë.
Çështja e të pagjeturve trajtohet ndër vite në kuadër të dialogut të Brukselit. Palët ishte thënë se janë afër edhe në njërin prej takimeve të vitit 2021, kur pati dakordim për hapjen e të gjitha arkivave në funksion të identifikimit të varrezave masive.
Sipas asaj që pati deklaruar zëvendëskryeministri Besnik Bislimi, çështja e vetme rreth së cilës palët kanë arritur pajtim për një moment në Bruksel ka qenë ajo për hapjen e të gjitha arkivave, përfshirë ato ushtarake dhe të UÇK-së, që do të ndihmonte në identifikimin e varrezave masive.
Përmendja e UÇK-së në kontekst të dokumenteve që mund t’i ketë arkivuar për periudhën e luftës e pas saj, pati nxitur reagimin e opozitës që akuzoi Qeverinë se ia hapi dyert Serbisë për t’i futur duart edhe aty dhe për ta akuzuar për krime lufte.
Drejtues të arkivit kanë mohuar se brenda këtij institucioni ka dokumente sekrete rreth UÇK-së.
Ata patën theksuar së në arkiv është edhe një fond i veçantë prej 65 kutive për TMK-në, të cilin e kanë hulumtuar edhe zyrtarë të EULEX-it në vitin 2018.
