Profesionistët e shëndetit mendor në Zimbabve janë familjarizuar tashmë me problemet nga përdorimi i marihuanës, mirëpo tash shohin më shumë njerëz që po kthehen drejt drogave më të forta, siç janë heroina, kokaina dhe metamfetamina kristal në mënyrë që t’i harrojnë presionet pandemike
Të vendosur në një cep të korridorit me ndriçim të zbehtë të një blloku banesash të shkatërruara në qytezën Mbare të Zimbabvesë, disa përdorues droge gati të pashpresë për shërim luteshin dhe e inkurajonin njëri-tjetrin t’i reduktonin zakonet e tyre.
Midis atyre në grupin mbështetës ishte Adrias Chidemba, 28-vjeçari, i cili dikur shiste fruta dhe perime në rrugët e Harares dhe kursente aq sa mundej në mënyrë që ta ndërtonte një kioskë të vogël.
Mirëpo më pas, botën e goditi COVID-19, kurse bllokimi prej muajsh ia shkatërroi ëndrrat.
“Fillova të konsumoja drogë dhe alkool për ta larguar stresin”, ka shpjeguar ai, duke shtuar se prindërit e tij e konsideronin si “të çmendur” duke e përzënë nga shtëpia.
Roli i pandemisë
Pandemia pati rol të madh në përkeqësimin e një krize të shëndetit mendor në Zimbabve, i nxitur nga abuzimi me substancat narkotike, kanë bërë të ditur profesionistët e shëndetit. Autoritetet dhe aktivistët ia atribuojnë atë humbjes së punësimit, mbylljes së zgjatur të shkollave dhe ankthit që rezulton nga COVID-19. Mungesa e sistemeve mbështetëse si qendrat e rehabilitimit me kosto të përballueshme e kishin bërë të vështirë rikuperimin për shumë abuzues të lëndëve narkotike.
“Është e tmerrshme”, ka thënë dr. Johannes Marisa, president i Këshillit të Praktikantëve Mjekësorë dhe Dentarë të Zimbabvesë, i cili vuri në dukje se rastet e shëndetit mendor që lidhen me abuzimin e substancave “po fluturojnë në qiell”.
Në spitalin “Sally Mugabe”, një nga më të mëdhenjtë në vend, shumica e njerëzve që kalojnë nëpër njësinë psikiatrike janë përdorues të substancave, ka thënë Nelson Makore, oficer i lartë i infermierisë së njësisë.
“Kemi raste të skizofrenisë, depresionit e çrregullimeve bipolare...mirëpo për momentin përdorimi i drogës është në krye të listës. Kjo po e mundon stafin tonë, jemi spital dhe jo qendër rehabilitimi”, ka theksuar ai. Në vitin 2019 spitali ishte pjesë e 150 rasteve të abuzimit me substanca. Ky numër u rrit në 850 në vitin 2020 e ka vazhduar të rritet edhe gjatë vitit 2021.
Kriza e Zimbabvesë duket se është pjesë e një problemi global.
“Studimet e hershme kërkimore të kryera në rajone të ndryshme të botës duket se tregojnë për nivele relativisht të larta të simptomave të ankthit, depresionit, çrregullimit të stresit post-traumatik dhe shqetësimit psikologjik jospecifik gjatë pandemisë”, ka bërë të ditur kreu i Departamentit të Shëndetit Mendor dhe Përdorimit të Substancave të OBSH-së, dr. Mark van Ommeren.
Raportet tregojnë rritje të vdekjeve që lidhen me alkoolin gjatë kohës së pandemisë dhe në disa vende tjera studimet tregojnë “një rritje të përdorimit të kanabisit dhe substancave psikoaktive me efekte qetësuese”.
Profesionistët e shëndetit mendor në Zimbabve janë familjarizuar tashmë me problemet nga përdorimi i marihuanës, mirëpo tash shohin më shumë njerëz që po kthehen drejt drogave më të forta, siç janë heroina, kokaina dhe metamfetamina kristal në mënyrë që t’i harrojnë presionet pandemike, ka sqaruar Makore.
Me pak qendra rehabilitimi qeveritare, shumë abuzues të substancave mbështeten te grupet mbështetëse që takohen në vende të zymta ku shpesh lulëzojnë strofujt e drogës aty pranë.
“Ky grup mbështetës është shpresa e tyre e vetme. Mungesa e qendrave të rehabilitimit për të varfrit po na vret”, ka spikatur Kudawashe Madzima, udhëheqës i qytezës Mbare të Rrjetit të Lirive Civile dhe Drogës në Zimbabve. Edhe pse takimi i grupit mbështetës po zhvillohej në Mbare, disa të rinj të tjerë tymosnin marihuanë aty pranë.
Përdorim i madh
Para pandemisë, Madzima ka treguar se ai merrte mesatarisht dy telefonata shqetësimi në javë, tani ai mund të marrë deri në pesë në ditë. Shiringat dhe shishet me ilaçe kundër kollës mbushin fshatin, një shenjë e abuzimit të përhapur, tha Madzima, ish-i varur që duhej të udhëtonte në Afrikën e Jugut për trajtim në një qendër rehabilitimi.
Në qendrën terapeutike “Tirivanhu”, qendër rehabilitimi për shëndetin mendor rreth 25 kilometra në juglindje të kryeqytetit, Harare, njerëzit kanë fatin të gjejnë një vend atje për të punuar në kopsht, një çerdhe pemësh dhe me bagëti përpara se të angazhohen në seanca këshillimi dhe sportive në pasdite.
Zyrat janë shndërruar në një krah akomodimi për shkak të kërkesës në rritje, ka theksuar Timothy Sithole, oficer programesh me Shoqatën Kombëtare të Zimbabve për Shëndetin Mendor, i cili është edhe udhëheqës.
“Është vërtet e trishtueshme”, ka thënë ai. “Ne kemi vetëm një kapacitet prej 17 personash në të njëjtën kohë. Pra, ka një grumbullim të mbetur, një listë të gjatë njerëzish që dëshirojnë të pranojnë të afërmit e tyre këtu, veçanërisht pas pandemisë, për shkak se kemi një rritje të abuzimit me substancat”, ka vënë në dukje Sithole.
Qendra paguan 30 dollarë në muaj, por gjithashtu merr disa “raste vërtet të rënda” falas dhe merr një mbështetje nga Qeveria. Disa qendra private mund të paguajnë nga 10 deri në 20 herë më shumë, duke i bërë ato të papërballueshme për shumë njerëz, ka shpjeguar Sithole. Disa që nuk arrijnë të marrin mbështetje “bëhen të humbur në jetë” dhe përfundojnë duke bredhur rrugëve, shtoi ai.
Teksa Zimbabveja kërkon përgjigje, disa janë tashmë shumë të prirë për të marrë në konsideratë dorëheqjen.
“Kjo më mban me mend në kokë”, tha 21-vjeçari Rutendo Dzapasi, duke pirë një shurup për kollë që përmban kodeinë.
Pranë saj në një dhomë të errët në qytezën Mbare, një burrë vendosi me delikatesë një fragment metamfetamine kristal në një pjesë të një tubi fluoreshente të lakuar. Pasi kërkoi furishëm tërë dhomën për të gjetur një çakmak, ai e ngrohi tubin për të dekristalizuar metamfetaminën dhe më pas thithi avullin.
