I angazhuar në Ukrainë vitin e kaluar, ish-togeri i lartë ka pranuar të më tregojë për krimet që ai thotë se ka parë atje - duke përfshirë torturën dhe keqtrajtimin e të burgosurve ukrainas.
Pretendimet për brutalitetin, ku burrat ukrainas u qëlluan dhe u kërcënuan me përdhunim, janë bërë nga një ish-oficer ushtarak rus.
Konstantin Yefremov, oficeri më i lartë që ka folur hapur, i tha BBC-së në një intervistë ekskluzive se Rusia tani e sheh atë si një tradhtar dhe dezertor.
Në një vend në Ukrainën jugore, ai tha se “marrjet në pyetje, torturat vazhduan për rreth një javë”. “Çdo ditë, natën, ndonjëherë edhe dy herë në ditë”.
Yefremov u përpoq ta jepte dorëheqjen nga ushtria shumë herë - por përfundoi duke u shkarkuar për refuzimin e kthimit në Ukrainë. Tani ai ka ikur nga Rusia.
Duke përdorur fotografi dhe dokumente ushtarake të ofruara nga Yefremov, BBC-ja ka verifikuar se ai ishte në Ukrainë në fillim të luftës - në rajonin e Zaporizhzhias, duke përfshirë qytetin e Melitopolit.
Fytyra e Konstantin Yefremov dridhet në ekranin e kompjuterit tim dhe fillojmë të flasim. Ai është një njeri që ka një histori për të treguar. Deri vonë ai ishte një oficer i ushtrisë ruse.
I angazhuar në Ukrainë vitin e kaluar, ish-togeri i lartë ka pranuar të më tregojë për krimet që ai thotë se ka parë atje - duke përfshirë torturën dhe keqtrajtimin e të burgosurve ukrainas. Ai do të flasë për shokët e tij që plaçkitën zonat e pushtuara të Ukrainës dhe do të përshkruajë seancat brutale të marrjes në pyetje, të udhëhequra nga një kolonel rus, në të cilat burrat u qëlluan dhe u kërcënuan me përdhunim.
Më 10 shkurt 2022, Yefremov thotë se mbërriti në Krime, gadishulli ukrainas i aneksuar nga Rusia nëntë vjet më parë. Ai ishte kreu i një njësie të çminimit të Divizionit të 42-të të pushkëve të motorizuara - dhe zakonisht ishte i vendosur në Çeçeni, në Kaukazin e Veriut të Rusisë. Ai dhe njerëzit e tij u dërguan për të marrë pjesë në "stërvitje ushtarake", thotë ai.
"Në atë kohë askush nuk besonte se do të kishte luftë. Të gjithë mendonin se kjo ishte vetëm një stërvitje. Jam i sigurt se as oficerët e lartë nuk e dinin".
Frika për dorëheqje
Yefremov kujton se kishte parë trupat ruse duke ngjitur shenjat e identifikimit në uniformat e tyre dhe duke pikturuar shkronjën "Z" në pajisjet dhe automjetet ushtarake. Brenda pak ditësh, "Z" ishte bërë simboli i asaj që Kremlini e quante "operacioni i tij special ushtarak".
Yefremov pretendon se nuk donte të kishte të bënte asgjë me të.
“Vendosa të largohem. Shkova te komandanti im dhe ia shpjegova pozicionin tim. Ai më çoi te një oficer i lartë që më quajti tradhtar dhe frikacak”.
“Lëshova armën, hipa në një taksi dhe u nisa. Doja të kthehesha në bazën time në Çeçeni dhe të jepja dorëheqjen zyrtarisht. Më pas shokët më telefonuan me një paralajmërim”.
"Një kolonel kishte premtuar se do të më fuste në burg deri në 10 vjet për dezertim dhe ai kishte lajmëruar Policinë".
Yefremov thotë se thirri një avokat ushtarak, i cili e këshilloi të kthehej.
“Tani e kuptoj se duhet ta kisha injoruar këtë dhe të vazhdoja”, thotë ai. “Por kisha frikë se mos më fusnin në burg”.
Ai u kthye për t'u bashkuar me njerëzit e tij.
Yefremov këmbëngul se ai është "kundër luftës". Ai më siguron se nuk ka marrë pjesë në aneksimin e Krimesë nga Rusia, apo nuk ka luftuar në Ukrainën lindore kur shpërtheu lufta për herë të parë në Donbas nëntë vjet më parë.
Në vitin 2014, Rusia nuk u akuzua vetëm për orkestrimin e një kryengritjeje separatiste atje, por edhe për dërgimin e trupave të saj. Konstantini më thotë gjithashtu se nuk ka marrë pjesë në operacionin ushtarak të Rusisë në Siri.
"Për tre vjetët e fundit kam qenë i përfshirë në pastrimin e minave në Çeçeni, një vend që kishte përjetuar dy luftëra. Mendoj se nga puna që kam bërë atje njerëzit kanë përfituar".
Plaçkitja e ukrainasve
Yefremov u vendos përkohësisht në krye të një toge pushkësh. Më 27 shkurt, tri ditë pas pushtimit rus, ai thotë se ai dhe njerëzit e tij u urdhëruan të lëviznin në veri nga Krimea e pushtuar. U nisën për në qytetin e Melitopolit.
10 ditët e ardhshme u kaluan në një aeroport, i cili tashmë ishte kapur nga trupat ruse. Ai përshkruan plaçkitjen që ka parë.
"Ushtarët dhe oficerët rrëmbyen gjithçka që mundën. Ata u ngjitën në të gjithë avionët dhe kaluan nëpër të gjitha ndërtesat. Një ushtar mori një makinë kositëse. Ai tha me krenari: "Unë do ta marr këtë në shtëpi dhe do të pres barin pranë kazermave tona".
"Kova, sëpata, biçikleta, ata i hodhën të gjitha në kamionët e tyre”.
Yefremov na ka dërguar fotografi që thotë se i ka bërë në bazën ajrore Melitopol. Ato tregojnë aeroplanët e transportit dhe një ndërtesë në flakë.
Ato janë ndër një sërë fotografish dhe dokumentesh që ai ka shpërndarë - dhe të cilat ne i kemi verifikuar - për të konfirmuar identitetin, gradën dhe lëvizjet e tij në Ukrainë në pranverën e vitit 2022.
Harta në internet konfirmoi imazhet e bazës ajrore të Melitopolit.
Për një muaj e gjysmë, ai dhe tetë ushtarë nën komandën e tij ruanin një njësi të artilerisë ruse atje.
“Gjatë gjithë kohës ne kemi fjetur jashtë”, kujton ai. "Ishim aq të uritur sa filluam të gjuanim për lepuj dhe fazanë. Një herë hasëm në një shtëpi të madhe. Brenda ishte një luftëtar rus. "Ne jemi me Brigadën 100 dhe jetojmë tani këtu", tha ushtari.
"Kishte shumë ushqime. Frigoriferët ishin të mbushur. Kishte ushqim të mjaftueshëm për t'i mbijetuar një lufte bërthamore. Por ushtarët që jetonin atje kapnin krap japonez në pellgun jashtë dhe i hanin".
Dëshmitar i torturave
Grupi i Konstantin Yefremov u zhvendos për të ruajtur atë që ai e përshkruan si një "shtab logjistik" në prill - në qytetin Bilmak, në veri-lindje të Melitopolit. Atje, ai thotë se ka qenë dëshmitar i marrjes në pyetje dhe keqtrajtimit të të burgosurve ukrainas.
Ai kujton një ditë kur u sollën tre të burgosur.
"Njëri prej tyre pranoi se ishte snajperist. Me të dëgjuar këtë, koloneli rus humbi mendjen. Ai e goditi, i tërhoqi pantallonat e ukrainasit dhe e pyeti nëse ishte i martuar”.
"Po", u përgjigj i burgosuri. "Atëherë dikush të më sjellë një shtupë dyshemesh", tha koloneli. "Ne do të të bëjmë vajzë dhe do t'i dërgojmë gruas tënde videon".
Një herë tjetër, thotë Yefremov, koloneli i kërkoi të burgosurit të përmendte të gjithë nacionalistët ukrainas në njësinë e tij.
"Ukrainasi nuk e kuptoi pyetjen. Ai u përgjigj se ushtarët ishin këmbësoria detare e forcave të armatosura ukrainase. Për këtë përgjigje ata i hoqën disa dhëmbë".
Kremlini dëshiron që rusët të besojnë se, në Ukrainë, Rusia po lufton fashistët, neo-nazistët dhe ultra-nacionalistët. Ky tregim i rremë shërben për të dehumanizuar ukrainasit në sytë e publikut rus dhe ushtrisë.
Yefremov thotë se i burgosuri ukrainas kishte sy të lidhur.
Koloneli i vuri të burgosurit një pistoletë në ballë dhe i tha: “Do të numëroj deri në tre dhe më pas do të të qëlloj në kokë”.
"Ai numëroi dhe më pas qëlloi vetëm anash kokës, nga të dyja anët. Koloneli filloi t'i bërtiste. Unë i thashë: "Shoku kolonel! Nuk të dëgjon, e ke shurdhuar!"
Yefremov përshkruan se si koloneli dha urdhër që ukrainasve të mos u jepej ushqim normal - vetëm ujë dhe biskota. Por ai thotë: “Ne u përpoqëm t'u jepnim çaj të nxehtë dhe cigare”.
Në mënyrë që të burgosurit të mos flinin në tokë të zhveshur, Yefremov kujton gjithashtu se si njerëzit e tij u hidhnin sanë - "natën, në mënyrë që askush të mos na shihte".
Gjatë një marrjeje tjetër në pyetje, Yefremov thotë se koloneli qëlloi një të burgosur në krah - dhe në këmbën e djathtë nën gju, i cili goditi kockën. Konstantini thotë se njerëzit e tij e fashuan të burgosurin dhe shkuan te komandantët rusë - "jo te koloneli, ai ishte i çmendur" - dhe tha se i burgosuri duhej të shkonte në spital, përndryshe ai do të vdiste nga humbja e gjakut.
“E veshëm me uniformë ruse dhe e çuam në spital. Ne i thamë: “Mos thuaj se je rob lufte ukrainas, sepse ose mjekët do të refuzojnë të të trajtojnë, ose ushtarët rusë të plagosur do të dëgjojnë, do t’iu qëllojnë dhe ne nuk do të mund t'i ndalim ata".
Zyra e OKB-së për të Drejtat e Njeriut ka dokumentuar raste të keqtrajtimit të të burgosurve në luftën në Ukrainë. Ajo ka intervistuar më shumë se 400 të burgosur - si ukrainas, ashtu edhe rusë.
"Fatkeqësisht, ne kemi gjetur se ka tortura dhe keqtrajtime të të burgosurve të luftës që ndodhin nga të dyja palët", thotë Matilda Bogner, kreu i ekipit të monitorimit të OKB-së me bazë në Ukrainë.
"Nëse krahasojmë shkeljet, torturat ose keqtrajtimin e të burgosurve ukrainas të luftës, kjo priret të ndodhë pothuajse në çdo fazë të izolimit. Dhe, në pjesën më të madhe, kushtet e internimit janë më të këqija në shumë zona të Rusisë ose Ukrainës së pushtuar".
Format më të këqija të torturës ose keqtrajtimit për të burgosurit ukrainas të luftës zakonisht ndodhin gjatë marrjes në pyetje, thotë Bogner. Ata mund t'u nënshtrohen goditjeve elektrike dhe një sërë metodash torture - thotë ajo - duke përfshirë varjen e njerëzve dhe rrahjen e tyre.
"Kur mbërrijnë në vendet e internimit shpesh ndodhin të ashtuquajturat rrahje mikpritëse. Ata gjithashtu shpesh përballen me ushqim dhe ujë të pamjaftueshëm", shton ajo.
Të burgosurit rusë të luftës, gjithashtu, kanë raportuar për rrahje dhe vuajtje nga goditjet elektrike.
“Çdo formë torture apo keqtrajtimi është e ndaluar sipas ligjit ndërkombëtar”, thotë Bogner. “Është e papranueshme që ndonjëra palë ta bëjë këtë”.
BBC-ja nuk ishte në gjendje t’i konfirmonte në mënyrë të pavarur pretendimet specifike të Konstantin Yefremov për tortura, por ato janë në përputhje me pretendimet e tjera për abuzim të të burgosurve ukrainas.
Ministria e Mbrojtjes e Rusisë nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment.
I denoncuar si tradhtar dhe dezertues
Yefremov përfundimisht do të kthehej në njësinë e tij të çminimit, por jo për shumë kohë.
“Shtatë prej nesh kishim marrë vendimin [të largoheshim nga ushtria]”, më thotë ai.
Në fund të majit, përsëri në Çeçeni, ai shkroi letrën e tij të dorëheqjes. Disa oficerë të lartë nuk ishin të kënaqur.
"Ata filluan të më kërcënojnë. Oficerët që nuk kishin kaluar asnjë ditë në Ukrainë më thoshin se isha frikacak dhe tradhtar. Ata nuk më lejonin të jepja dorëheqjen. Më pushuan nga puna".
Yefremov na tregon letra nga ushtria.
Në dokumentin e parë ai akuzohet për “shmangie nga detyra” dhe shpërfillje të urdhrit për t'u kthyer në Ukrainë. Ajo përshkruhet si "një shkelje e rëndë e disiplinës".
Letra e dytë i referohet "largimit të parakohshëm nga shërbimi ushtarak... për prishjen e kontratës" së Yefremovit.
“Pas 10 vjetësh shërbim më denoncuan si tradhtar, dezertues, vetëm se nuk doja të vrisja njerëz”, thotë ai. "Por unë isha i lumtur që tani isha një person i lirë, që nuk do të më duhej të vrisja apo të vritesha".
Yefremov ishte jashtë ushtrisë. Por jo nga rreziku për t'u kthyer në luftë.
Në shtator të vitit 2022, presidenti Putin shpalli atë që ai e quajti "mobilizim të pjesshëm". Qindra mijëra qytetarë rusë do të thirreshin në ushtri dhe do të dërgoheshin në Ukrainë.
Yefremov thotë se ai e dinte - sepse tashmë kishte shërbyer me ushtrinë në Ukrainë - nuk do të lihej vetëm. Ai doli me një plan arratisjeje.
“Në shtëpinë ku jetoja, bëra një kapak në tavanin e çatisë… në rast se policët dhe oficerët e regjistrimit hynin për t’i dorëzuar letrat e thirrjes.
“Oficerët e regjistrimit po shkonin me makinë në shtëpinë time dhe më prisnin në makinat e tyre, kështu që mora një banesë me qira dhe u fsheha atje”.
"Unë u fsheha edhe nga fqinjët, sepse kisha dëgjuar për raste kur fqinjët i thoshin Policisë për të rinjtë që ishin tërhequr dhe fshiheshin. Kjo situatë më dukej poshtëruese dhe e papranueshme".
Yefremov kontaktoi grupin rus të të drejtave të njeriut, Gulagu.net, i cili e ndihmoi atë të largohej nga Rusia.
Çfarë mendon Yefremov për ata rusë - dhe ka shumë - që shprehin mbështetje për vendimin e Vladimir Putin për ta pushtuar Ukrainën?
“Nuk e di se çfarë po ndodh në kokën e tyre”, thotë ai. "Si mund ta lejojnë veten të mashtrohen? Kur dalin në treg, e dinë se mund të jenë ndryshim afatshkurtër. Ata nuk u besojnë grave të tyre, burrave të tyre”.
“Por njeriu që po i mashtron për 20 vjet, i mbetet vetëm të japë fjalën dhe këta njerëz janë gati të shkojnë të vrasin e të vdesin, nuk e kuptoj dot”.
Ndërsa përfundojmë bisedën tonë, Yefremov i kërkon falje popullit të Ukrainës.
“I kërkoj falje gjithë kombit ukrainas që erdha në shtëpinë e tyre si një mysafir i paftuar me një armë në duar”.
“Falë Zotit nuk kam lënduar njeri, nuk kam vrarë njeri, faleminderit Zotit nuk jam vrarë”.
"Unë nuk kam as të drejtën morale të kërkoj falje nga ukrainasit. Unë nuk mund ta fal veten, kështu që nuk mund të pres që ata të më falin".
