Vëmendje e veçantë në edicionin e 33-të të Festivalit Ndërkombëtar të Filmit në Lubjanë u është kushtuar filmave kosovarë nëpërmjet programit të veçantë “Kosova në fokus”. Megjithëse nuk është hera e parë që një program i tillë festivali i është kushtuar filmit kosovar, ky i Festivalit slloven i ka prezantuar filmat që kanë depërtuar edhe botërisht.
Në kuadër të programit “Fokus: Kosovo” janë shfaqur filmat kosovarë të metrazhit të gjatë “Zgjoi” me regji të Blerta Bashollit, “Martesa” nga Blerta Zeqiri, “Në kërkim të Venerës” i Norika Sefës e “Luaneshat e Kodrës” i Luana Bajramit. Një nga të veçantat e këtij programi ka qenë filmi “Vera andrron detin” me regjisore Kaltrina Krasniqin, që është dhënë premierë në Slloveni.
me Festivalin e Filmit në Lubjanë vjen si prezantim kulturor për Kosovën atje. Në kuadër të “Kosova në fokus” janë shfaqur edhe filmat e metrazhit të shkurtër të mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës. Filmat “Pa vend” e “Në mes” nga Samir Karahoda, si dhe “Gardhi” i Lendita Zeqiraj kanë shpalosur historitë e tyre për publikun slloven dhe jo vetëm. Përveç kësaj, janë shfaqur edhe prodhime të pavarura të autorëve si “Zgjedhe një emër” nga Dritëro Mehmetaj, “Një muaj” i Zgjim Terziqit dhe “These sounds taste synthetic” nga Gretel Dani.
Përveç shfaqjes së filmave, Festivali ka organizuar edhe diskutime pas shfaqjes, përfshirë atë me temën “Kinemaja bashkëkohore e Kosovës”, ku kanë marrë pjesë regjisorja Kaltrina Krasniqi dhe Lum Çitaku, drejtor në Qendrën Kinematografike të Kosovës. Në një përgjigje për KOHËN, Çitaku ka treguar se filmat janë pritur shumë mirë, derisa shfaqjet e tyre i ka vlerësuar si tejet të nevojshme për shkak të shkëmbimit të paktë kulturor me këtë shtet.
“Ky program i veçantë ka qenë shumë i rëndësishëm në këtë drejtim. I kemi pasur filmat më të suksesshëm të këtyre dy vjetëve të fundit, ku shumica e tyre janë të drejtuar nga gratë”, ka thënë Çitaku.
Sipas tij, hapësira e kushtuar për filmat kosovarë nga Festivali ka ardhur si rezultat i sukseseve të tyre ndërkombëtarisht. “Kinemaja është medium shumë i fuqishëm me mundësi të jashtëzakonshme të shkëmbimit kulturor pasi që ndoshta një audiencë që nuk e njeh një kulturë të caktuar të një vendi ka mundësi ta njohë atë më mirë. Viteve të fundit ne kemi depërtuar shumë me filmat tanë në festivalet më të rëndësishme, që i bie se audiencat e shteteve perëndimore e aziatike kanë pasur mundësinë të shohin, përmes filmave tanë, cilat janë storiet tona të rëndësishme, cilat janë sfidat e jeta”, është shprehur më tej drejtuesi i Qendrës Kinematografike.
Yll Uka, producent i filmit “Zgjoi”, e ka vlerësuar të suksesshëm promovimin e këtij filmi dhe të prezantimit të kinematografisë kosovare para skenës sllovene. “Ndër filmat e shfaqur ka qenë edhe ‘Zgjoi’ i cili është shfaqur edhe më parë në kinemanë e këtij vendi. Është me të vërtetë arritje për kinematografinë kosovare që të shfaqen kaq shumë filma kosovarë në një festival dhe të ketë kaq shumë vëmendje”, është shprehur Uka.
Filmat kosovarë të shfaqur në festivalin me traditë të gjatë të filmit në Slloveni e njoftojnë publikun atje për një shoqëri patriarkale, mizogjene dhe homofobe, sipas Tina Poglajen, kritike e filmit nga Sllovenia. Ajo ka vlerësuar se protagonistet si Vera apo Fahrija dinë se do të paragjykohen e hasin në barrierat e shoqërisë, por që vendosin të shkelin rregullat e pashkruara të shoqërisë.
“Ndryshe nga këta protagonistë, Venera dhe bashkëmoshatarët e saj pak më të mëdhenj (Kodra ku zhurmojnë luaneshat) janë rritur në një shoqëri digjitale dhe, ndryshe nga familjet e tyre të shtrënguara dhe konservatore, kanë adoptuar një mentalitet modern”, thuhet në kritikën e Poglajden për filmat e programit “Kosova në fokus”.
Më tej ajo ngriti pyetjen se si është e mundur që një vend nga ku kanë lindur këto histori, filmat më të suksesshëm janë kryesisht me regji nga gratë. “Regjisorja e ‘Martesës’, Blerta Zeqiri, është gruaja e parë që ka bërë film në Kosovë – deri në vitin 2017. Në një intervistë një vit më vonë, ajo deklaroi se pas luftës kinemaja kosovare duhej të zhvillohej nga e para. Sa për ilustrim: shkolla e parë e filmit u hap vetëm dy dekada më parë; në vitin 2010, kur vendi kishte vetëm një kinema që funksiononte, dhe një në prag të mbijetesës, edhe pse pothuajse çdo qytet kosovar kishte një kinema para luftës. Kur u krijua një qendër filmi, ‘as njerëzit që punonin atje nuk e dinin se si funksiononin gjërat’”, ka shkruar Tina Poglajden për filmat kosovarë, derisa përmend se suksesi i këtyre filmave mund të qëndrojë në historitë reale të jetës së grave.
Festivali Ndërkombëtar i Filmit në Lubjanë është zhvilluar në gjashtë kinema në gjithë Slloveninë, si në “Maribor, në Novo- Mesto e në Celje. Në vitin 1992, Shoqata Ndërkombëtare e Prodhuesve të Filmit – FIAPF e licencoi “Art Fest”, i cili u riemërua si Festivali Ndërkombëtar i Filmit më 1996, dhe në 1998 mori emrin “Liffe” (Festivali Ndërkombëtar i Filmit në Lubjanë) me të cilin njihet sot.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
