Më 2 prill 1999, Pierre Vidal-Naquet ia dërgoi redaksisë së revistës “Drôle d’époque” përgjigjen ndaj artikullit tim. Në fillim të artikullit ai nënvizon: “Gjithmonë e kam mbrojtur të drejtën e kosovarëve për liri dhe se e kam dënuar shtypjen e serbëve. E njëherësh e kam cekur përgjegjësinë e Millosheviqit, duke thënë se e konsideroj si kriminel. Këtë qëndrim e kam shprehur në paraqitjet e mia publike dhe në artikuj”. Ai shton se një deklaratë të tillë ia kishte dhënë edhe javores “Vreme” të Beogradit. Sa i takon vërejtjes sime për cilësimin e masakrës së Reçakut si një mizanskenë e ngjashme me atë të Timisoarës, ai cek këtu se kur e ka shkruar artikullin e vet, nuk i kishte informatat e duhura lidhur me këtë krim. Në anën tjetër, ai madje cek se supozimin që e kishin bërë, për disa nuk ishte “jolegjitim, ngase jemi brenda një makine ku të gjitha propagandat po bëhen të rënda”. Për ne mbetet pyetja përse një historian i madh e i çmuar nxiton të dalë me supozimin se “ajo që ka ndodhur në Reçak është një inskenim si ai i Timisoarës” pa i pasur informatat e duhura? Pastaj, ai nuk shpreh asnjë keqardhje, pasi u njoftua se çka kishte ndodhur me të vërtetë, se u shërbye me një cilësim të një krimi, i cili i takon regjistrit të propagandave të regjimeve kriminale. Por edhe arsyetimin me datën kur e kishte shkruar artikullin e ka të brishtë, ngase në artikullin tim kam theksuar se Raporti i OSBE-së, i cili iu shpërnda gazetarëve në Vjenë më 21 janar (1999) kishte theksuar karakterin e këtij krimi të kryer nga trupat serbe, e njëherësh se më 27 janar e përditshmja parisiene “Libération”, kishte njoftuar, në sajë të burimeve ndërkombëtare, për realitetin e këtij krimi.
Mirëpo, në vazhdim të artikullit të vet ai thekson se problemi i sotëm kryesor janë “bombardimet e NATO-s”. Dhe se ai ka reaguar menjëherë kundër bombardimeve. Në vazhdim ai zhvillon argumentin e vet kundër bombardimeve, duke cekur një varg vërejtjesh. Vidal-Naquet ka dalë shpesh në skenën publike me intelektualë të tjerë francezë që i takojnë spektrit të rrymave komuniste dhe majtistëve “antiimperialistë” kundër intervenimit të NATO-s.
“Bombardimet kurrë nuk kanë arritur ta mposhtin kundërshtarin…”
Ai cek më tutje se “bombardimet kurrë nuk kanë arritur ta mposhtin kundërshtarin, përveç ato me bomba atomike në Hiroshima dhe Nagasaki më 1945”. Më pastaj ai e cilëson si një “absurditet të thjeshtë pohimin se problemi do të zgjidhet vetëm me bombardime, pa dërguar trupa tokësore”. Ai shton se “është monstruoze t’i hysh një lufte me parimin zero të vdekur për agresorin dhe se viktimat në tokë duhet të paguajnë me jetën e tyre. Ky është madje tip i luftës së të pasurve kundër të varfërve. Rezultati i dyfishtë i këtyre dhjetë ditëve të bombardimeve është së pari se kjo do ta forcojë unitetin nacional rreth Millosheviqit dhe së dyti se kjo do t’i shtyjë shqiptarët të ikin edhe më shumë nga këto bombardime ajrore (ato megjithatë kanë goditur caqe të rëndësishme ushtarake në tokë). Jemi zhytur kësisoj thellë brenda çmendurisë dhe nuk po e kuptoj se në ç’mënyrë ato bombardime do të bëjnë të mundur të shpëtohet ekzistenca nacionale e Kosovës. Pikërisht kjo është absolutisht dramatike”.
Ky paragraf përmban elemente të rëndësishme për ta kuptuar pozicionin e këtij historiani të çmuar. Në fillim të artikullit ai e cilëson si “absurditet të thjeshtë” pohimin se problemi do të zgjidhet vetëm me bombardime. Pohimin e parë ai orvatet ta mbështesë në një vështrim mbi rezultatin dhjetëditor të bombardimeve: një njërën anë “forcimi i unitetit nacional rreth Millosheviqit”. Ky pohim nuk është i saktë meqë madje edhe gjatë bombardimeve kanë filluar protestat në disa qytete të Serbisë kundër Millosheviqit ngase ai ua solli bombat e NATO-s mbi kokat e tyre, mbi Beogradin dhe qytete të tjera. Por madje edhe po të supozonim forcimin e unitetit nacional të serbëve rreth Milosheviqit, nga aspekti i interesave vitale të Kosovës dhe shqiptarëve kjo mbetet e parëndësishme. Kosovarët e dinin se bombardimet mbi Serbinë, mbi caqet ushtarake e strategjike të Serbisë do t’i çlirojnë nga prangat që i ngufatnin.
Ndërkaq, largimin e shqiptarëve nga Kosova, Vidal-Naquet e shpjegon si rezultat i bombardimeve, e jo me intensifikimin e aktiviteteve të makinerisë ushtarako-policore serbe që merrej me dëbimin e shqiptarëve jashtë Kosovës. Kësodore, historiani i shquar, ndryshe nga intelektualë të tjerë dhe nga gazetarë lucidë francezë që vunë në pah shkakun e vërtetë të “largimit”, përkatësisht të dëbimit hollësisht të organizuar nga regjimi serb.
Këtë paragraf Vidal-Naquet e përfundon me dy shprehje të cilat kanë për qëllim të sugjerojnë se problemet më të rënda kosovarëve ua kanë krijuar pikërisht bombardimet e NATO-s. Këto konstatime ai i shoqëron me shprehjet “zhytje në çmendurinë e plotë” dhe në një situatë “absolutisht dramatike”. Thuajse nuk ishte “çmenduri e plotë” e atyre që bënin sehir nga larg, në Paris, në Londër apo edhe në Washington, për arrestimet masive, për vendosjen e sistemit të aparteidit në Evropë, si dhe për spastrimin etnik të territoreve në Kroaci, Bosnjë dhe Kosovë.
Bindja ideologjike e një pjese të së majtës në Francë
Vidal-Naquet në paragrafin vijues e sqaron pikëshikimin e tij mbi shkakun kryesor të kësaj katrahure në këtë mënyrë: “Nëse më pyetni për interpretimin tim global të këtyre tmerreve, do të thosha se është një vullnet i qartë i amerikanëve për të treguar se Evropa nuk ekziston, e pa ekzistencën e Evropës do të jemi të vendosur nën komandimin amerikan dhe ata bëjnë çka duan”. Këtu kemi të bëjmë me një bindje ideologjike të një pjese të së majtës në Francë: bindje që nuk lodhet të na bindë se në ç’mënyrë amerikanët arrijnë të bëjnë çka të duan me Evropën. Në këtë rast, historiani i çmuar harron kërkesat elementare për argumentimin e pohimeve e interpretimeve aq më tepër pse vetë i cilëson globale.
Kemi pasur mundësi në kaptinat e mëparshme të vëmë në pah, edhe në sajë të analizave të autorëve të shquar perëndimorë se gjatë disa vjetëve sa kanë zgjatur luftërat në Kroaci dhe Bosnjë, me kortezhin e tyre të krimeve masive, kryesisht mbi civilët, me spastrime etnike e gjenocid asnjë qeveri amerikane, por as evropiane, ndonëse krimet ndodhnin në Evropë, nuk u treguan të gatshme e të interesuara për intervenim ushtarak në Ballkan. Ministri britanik thoshte: “Sa për Kuvajt e dimë pse do të kishim interes të intervenojmë, por nuk e kemi fare të qartë përse do të duhej ta bënim këtë në Kroaci apo Bosnjë”.
Në fund të artikullit të vet Vidal-Naquet paraqet alternativën në raport ndaj aksionit të NATO-s: sikur të shumoheshin vëzhguesit, edhe pa dërgimin e trupave tokësore, do të mund të arrihej zgjidhja. Pastaj ai propozon patrulla të përbashkëta serbe dhe shqiptare, ndonëse kjo mund të duket utopi e thjeshtë. Ai përmend shembujt e patrullave izraelo-palestineze pas marrëveshjes së Oslos, ose ato franko-algjeriane në vitin 1962.
Pas këtij propozimi “shpëtimtar” historiani Vidal-Naquet përfundon: “Vërtet, ndonëse njerëzit që e kanë nisur këtë luftë, ndoshta kanë pasur qëllimin t’u ndihmojnë kosovarëve ata, në fakt, kanë arritur te rezultati krejtësisht i kundërt” (më 2 prill 1999).
Ky propozim i historianit të shquar, me ndikim sa në qarqet shkencore po aq edhe në opinionin e gjerë publik, dëshmon së paku një gjë: se ai nuk e ka lodhur kokën të lexojë tekste historiko-politike, nga autorë të çmuar perëndimorë (francezë, anglezë, gjermanë apo amerikanë) se çka ka ndodhur në Ballkan në dy deceniet e fundit. Edhe më keq do ishte nëse ai i ka lexuar artikuj për ngjarjet e fundit në Ballkan: kjo do të thoshte se shpjegimet e tij kanë mbetur peng i paragjykimeve e skemave të kufizuara ideologjike. Kjo është e trishtueshme ngase i njëjti autor ka dëshmuar luciditet kritik, veç të tjerave, në analizat e fenomeneve që lidhen me politikën koloniale franceze në Afrikë.
Të gjitha supozimet dhe parashikimet e historianit Vidal-Naquet dolën të gabuara. Në realitet, intervenimi ajror i NATO-s që zgjati vetëm tre muaj arriti t’i realizojë të gjitha objektivat e definuara: regjimi i Beogradit u godit në mënyrë shumë efikase në pikat e tij strategjike; edhe vetëm paralajmërimi gojor se trupat tokësore amerikane po përgatiten për intervenim tokësor, mjaftoi për t’ia hequr të gjitha hezitimet Millosheviqit: ai nënshkroi kapitullimin, Kosova u çlirua nga Serbia dhe afro 1 milion shqiptarë u kthyen në vendin e tyre në radhë të parë në saje të intervenimit të NATO-s!
Fragment nga libri “Çështja e Kosovës në hapësirën publike të Francës”, Muhamedin Kullashi, 2020. Titulli dhe mestitujt janë të redaksisë.
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
