Kur ende nuk ishin ndezur dritat festive në rrugët që brenda natës bëhen sheshe, kisha strukur qosheve disa shënime, të cilave, dikur më vonë, rëndom në momentet e fundit dhe jashtë afatit, do t’u rrekesha për t’u orientuar për një grimë shkrimi me të cilin do ta shënoja vitin. Dhe rikthimi te po këto shënime është njëfarë rituali tashmë.
Diku gjeta soj urdhrash të tipit që të shfletoja gazetën e filan date, me numër faqeje të përcaktuar qartë. Diku kisha shkruar një titull libri, si “Neveria” e Sartreit. Diku një barsoletë që tash, në rilexim, nuk më jep kurrfarë sensi humori a finaleje buzagazi. Shkrimi i gazetës qe një udhëpërshkrim i vitit 1923, se si serbët i paraqisnin shqiptarët cuba, që prej “Evropës s’kishin mësuar gjë, pos të përdorin armët”. Për ç’arsye e në çfarë forme detyrohesha ta gjeja fillin e një rrëfimi të një shekulli më vonë, nuk i shihej kund shkëndija. “Neveria” nuk më kujtohej kur e kisha lexuar, tash nuk jam i sigurt edhe nëse e kam lexuar ndonjëherë. Gjeta edhe një fjali, shkarravitur, se sikur “Sartre ta jetonte realitetin e sotëm do ta rishkruante ‘Neverinë’”. Diku tjetër, një tjetër titull.
Shtatë herë e kam fshirë të njëjtën fjali – “është vonë, tepër vonë” – përdorur pothuajse në secilin shkrim fundviti, o në tentim për t’u shfajësuar për ndonjë formulim çapraz, mbase edhe me bindjen se te lexuesi jep njëfarë groteske, o për të dhënë ndjesinë e rrejshme se shkrime të thella shkruhen “vonë, tepër vonë”. Edhe herëve të tjera, vite më herët, në të njëjtën gjendje, kisha përdorur po të njëjtin formulim – “jashtë afatit” – njësoj siç kisha përdorur edhe të njëjtën lojë – që me paqartësi të përshkruaja gjendje – ose të luaja me kontraste a paradokse. Apo duke i bërë personazhe njerëzit realë, e në variantin më të dobët, duke trilluar keqas.
Por asnjëherë si tash, s’e kisha zënë veten tek e kopjoja paturpësisht në të kaluarën dhe kjo më dha njëfarë frike të ndarë në dysh: se as unë e as gjendja nuk ndryshojnë dot. Dhe ikjen prej saj e gjeta jo te kujtimet, as te situatat. Por te ndjenjat.
* * *
S’e kisha përjetuar kurrë më parë atë ndjenjë që jep një situatë në dukje krejt normale. Qe mëngjes me diell mashtrues – pak kanë rëndësi datat, ditët dhe ora – në tollovinë e zakonshme rrugëve, ku shumica e njerëzve mrrolshëm nxitojnë pa e ditur se për ku janë nisur. Ose në variantin më të keq, të nisur për kurrkund.
Duhet të ketë qenë dita e tretë ose e katërt e Bindit tim në shkollën e muzikës “Prenk Jakova”. Kisha humbur ndjesinë e kohës, kur u gjeta para oborrit të shkollës, nja gjysmë ose para përfundimit të mësimit. Përherë pritjet janë bjerrje e kohës, por në një rast si ky qe një shkëputje prej numërimit të minutave, as ngecje në kohë, as ikje e saj. Pati boll vend në ulësen prej druri në oborrin e shkollës. Një gjysh priste nipin. Ose mbesën. Në vend të minutave nisa të numëroja dritaret e objektit të shkollës me përdhese dhe dy kate. Numërova tetë dritare dhe nuk vazhdova më – ç’më hynte në punë numri i dritareve me korniza të bardha, të mëdha – pastaj përshëndeta njërin pa e njohur fare dhe e vetmja gjë që më shpërqendronte prej kotësisë ishte zhurma e gërvishtjes së derës prej plastike, që nuk prante hap e mbyllu prej nxënësve.
Nga njëra dritare e hapur më erdhën furishëm tingujt e pianos. E para që mu ndërmend qe nëse ai që prekte tastet pa ndonjë lloj harmonie mund të jetë Bindi im, fillestar në piano. Veshi më kapte lehtë ngatërrimin e gishtave nëpër nota. Pastaj prej dritares tjetër vinin tingujt e flautit, përziheshin pa sinkron me ato të pianos dhe prej tjetrës, me zërin e mësueses së solfexhos që thekshëm e me zanore nervoze thërriste taktet: “para, dyta, tretaaa...”. Në gjysmëkatin përdhes – me gjysmë dritaresh mbi dhé, si dritare burgu – në silueta dallova kokat e vajzave, shihja torzotë e tyre, mjaftueshëm për ta kuptuar se aty është klasa e baletit, se po mësojnë qëndrimin majë gishtash. E para që më vinte bindshëm qe fakti se secili në mënyrën e vet kërkonte harmoninë dhe disonanca që dëgjoja në oborr ishte harmoni në esencë.
Nga frika prej nirvanës – në kuptimin e shkëputjes prej dëshirave, vdekjes së shqisave për ta prekur materialen – objekti më ktheu në realitet. Prej dritareve s’vinin më tingujt as pianoje, flauti a fagoti. As zëri i mësueses “para, dyta, tretaaa”. Ose unë s’i dëgjoja më.
Pashë aty veten, shtetin. Krejt shoqërinë. Aty ishte objekti ashtu siç është, i rrjepur, i improvizuar për shkollë muzike. Aty ishim ne, që një shkollë muzike me histori shtatë e kusur dekada e fusim në një objekt kthinash. Asaj shkolle që ia premtojmë kaherë një objekt të vetin dhe përditë mashtrojmë. Të shkollës, nxënësit e së cilës, tok me mësimdhënësit, na protestojnë midis qendrës – jo me thirrje çjerrëse e pa kurrfarë kuptimi në emër të barazisë si disa shoqata fondesh – por me muzikë. Sikur për të na e mësuar harmoninë. Në qendër, të cilën ne e zaptojmë me parkingje mbi a nëntokësore, me kafehane “fast foodesh”, bozash, sutliashesh e çka jo tjetër.
Kur dallova Bindin tek zbriste shkallët, shpejtova ta përmbyllja serinë e sekuencave të përditshmërisë që më dilnin pamëshirshëm para sysh pa ndonjë rend a rregull. Pa data, muaj e vite. Sepse realiteti ynë është i tejkohshëm, frikshëm i pambarimtë. Më zuri turpi dhe duhet të ketë qenë ajo ditë kur kisha shënuar titullin “Neveria” apo urdhrin vetvetes për të shfletuar arkivin për tekstin mbi imazhin e shqiptarëve cuba dhe ne që sot e fajësojmë tjetrin përse na panë të tillë.
Kur Bindi hapi derën, desh e pyeta nëse e di ç’është harmonia, por pata frikë se mos nuk do të dinte të më përgjigjej. Sepse pyetja legjitime që ai dhe kohanikët e tij do të mund të na e bënin sot, është ajo që pyeste dhe përgjigjej “Pink Floyd”, 44 vjet më parë, me “Mother”: “Nanë, a mendon se do t’na gjuajnë me bomba?/ Nanë, a thua do ta pëlqejnë këtë këngë?/ Nanë, a mendon se do të më dërrmojnë/ Ah, nanë, mbase më mirë të ndërtoj mure?”. Dhe muret ua ndërtojmë ne. Përditë.
* * *
Në përditshmërinë tonë, ditëlindjen e tij të tetë Bindi na e uroi me një video disasekondëshe. Na e dërgoi mësuesja e tij e pianos, e cila durimshëm ia poziciononte duart, ia mbante harmoninë nxënësit të saj fillestar që luante një melodi me nja tri, katër nota. Nënës së tij, bashkëshortes sime, i shpëtuan lotët, nuk pati shpjegim. S’ia lexova dot buzët, por m’u duk sikur psherëtiu uratë. S’e pyeta, me respektin për ndjeshmërinë e nënës dhe me bindjen se disa sekonda nuk janë thjesht kujtim, por ndjenjë.
Ka pak rëndësi nëse Bindi im do të bëhet pianist i zoti. Njësoj, ka pak rëndësi nëse do të më bëjë krenar kur të tjerët do ta duartrokasin për interpretimin mjeshtëror të Bachut a Chopinit. S’më bëhet fare vonë nëse vajza ime Iria vërtet do të bëhet një ditë violiniste a balerinë, siç premton fëmijërisht.
Me rëndësi që ai, ajo dhe gjenerata e tyre, të mësojnë e të mos heqin dorë në kërkim të harmonisë. Dhe të mos pajtohen, si puna jonë, me atë që e konfirmon Adornoja se “disonanca është e vërteta mbi harmoninë”.
Gëzuar për Vit të Ri, kur nisim ta kuptojmë se harmonia ose të kërkuarit e saj, janë domosdoshmëri!
© KOHA Ditore
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
