Për më shumë se tri të katërtat e një shekulli, Shtetet e Bashkuara kanë luajtur një rol të jashtëzakonshëm dhe konstruktiv në botë. Për të qenë të sigurt, ka pasur gabime të mëdha, duke përfshirë Luftën e Vietnamit dhe Luftën e Irakut të vitit 2003, por SHBA-ja e ka pasur të drejtë shumë më shpesh sesa jo.
Rezultatet flasin vetë. Hyrja e SHBA-së në Luftën e Dytë Botërore rezultoi vendimtare. Pjesërisht për shkak të nxitjes amerikane, epoka koloniale përfundoi shpejt, nëse jo gjithmonë paqësisht. Krijimi i një rendi të aleancave të pasluftës ndihmoi për të siguruar që Lufta e Ftohtë të mbetej e ftohtë dhe të përfundonte në përputhje me interesat dhe vlerat perëndimore. Një sërë institucionesh dhe politikash siguruan bazën për rritje të paprecedentë ekonomike globale dhe zgjatje të jetëgjatësisë.
Por aftësia e SHBA-së për të vazhduar të luajë një rol të madh dhe me ndikim global është gjithnjë e më e pasigurt. Disa arsye nuk kanë të bëjnë me SHBA-në, por ndikojnë në pozicionin e saj.
Ka sfida të reja të jashtme. Ekonomia amerikane, përgjegjëse për gjysmën e prodhimit të botës pas Luftës së Dytë Botërore, tani prodhon vetëm një të katërtën. Forca ushtarake tani është e shpërndarë gjerësisht midis vendeve dhe grupeve të tjera. Burimet energjetike dhe minerale, së bashku me qendrat prodhuese nga të cilat varen SHBA-ja dhe të tjerët, janë të shpërndara gjerësisht. Kjo shpërndarje e pushtetit dhe e pasurisë u jep të tjerëve aftësinë për t'i rezistuar ose kundërshtuar ndikimin dhe fuqinë e SHBA-së. Pozicioni i Amerikës në këtë botë është një përparësi e përgjithshme, por jo dominim.
Aftësia e Amerikës për të ndjekur rrugën e saj është e kufizuar më tej nga globalizmi. Qofshin ndryshime klimatike apo viruse, SHBA-ja nuk mund të distancohet nga pasojat e kushtueshme të zhvillimeve përtej kufijve të saj apo të gjenerojë zgjidhje vetë. As izolacionizmi dhe as unilateralizmi nuk janë opsion i mundshëm.
Megjithatë, ai që mund të jetë kërcënimi më serioz për sigurinë dhe stabilitetin global, buron nga zhvillimet brenda SHBA-së, nga ndarjet e thella politike dhe sociale që kërcënojnë konkurrencën e vendit, aftësinë e tij për të hartuar dhe zbatuar politikë të qëndrueshme, madje edhe stabilitetin e tij.
Pa dyshim, disa lexues do të ndihen më shumë se pak të dëshpëruar për të gjithë këtë dhe do të kënaqen nga vështirësitë e SHBA-së pas dekadave të ndjekjes së shembullit të Amerikës. Por çdo kënaqësi e tillë do të jetë jetëshkurtër, sepse në një botë që ndonjëherë është e dhunshme dhe gjithmonë globale, vështirësitë e Amerikës mund dhe do të bëhen shpejt të tyret. Erozioni i mëtejshëm i demokracisë amerikane do të përdoret nga qeveritë antidemokratike gjetkë për të justifikuar dhe zgjeruar shtypjen e tyre ndaj popullatës së tyre. Dhe, në mungesë të një ekonomie të fortë amerikane, ekonomitë e vendeve të tjera do të rriten më ngadalë ndërsa eksportet e tyre do të vonojnë.
Një SHBA më e dobët dhe më pak e parashikueshme do të shkatërronte strukturën e aleancave, të cilat për të qenë efektive kërkojnë që ndihma e ndërsjellë të jetë pothuajse e sigurt. Në mënyrë të ngjashme, armiqtë do të inkurajoheshin në besimin se mund të vepronin pa u ndëshkuar. Rezultati do të ishte një botë me konflikte më të shpeshta, në të cilën armët e avancuara përhapen më gjerësisht dhe vendet agresive do të kenë më shumë ndikim.
Për më tepër, një SHBA-je që është e shpërqendruar dhe e ndarë në shtëpi do t'i mungonte kapaciteti dhe konsensusi për të ushtruar udhëheqje në sfidat globale si ndryshimi i klimës. Pa burimet dhe udhëheqjen amerikane, hendeku tashmë i madh midis këtyre sfidave globale dhe përgjigjeve globale pothuajse me siguri do të rritej. Nuk ka asnjë vend tjetër apo grup vendesh të gatshëm dhe të aftë për të zënë vendin e Amerikës në skenën botërore.
Pyetja, pra, është nëse SHBA-ja së shpejti do të rifitojë bazën e saj dhe do t'i ngjajë vendit të 75 vjetëve të fundit. Ka disa shenja qetësuese. Mbështetja ekonomike dhe ushtarake amerikane për Ukrainën ka qenë e fuqishme. Rezultatet e zgjedhjeve afatmesme të nëntorit 2022 ishin siguruese në atë që shumë nga kandidatët më ekstremë që përbënin kërcënimin më të madh për demokracinë amerikane u mundën.
Por ka edhe zhvillime më pak qetësuese. Sapo shënuam përvjetorin e dytë të sulmit të 6 janarit 2021 në Kapitolin e SHBA-së, i cili iu afrua shkatërrimit të demokracisë amerikane. Askush nuk mund të supozojë se protesta të tilla të dhunshme nuk do të ndodhin më. Dhe tani që qeveria e ndarë është përsëri një realitet, mbetet për t'u parë nëse një president dhe Senat demokrat mund të gjejnë ndonjë bazë të përbashkët me një Dhomë të Përfaqësuesve të udhëhequr nga republikanët. Shenjat e hershme nuk janë të mira, pasi republikanët e sapofuqizuar duken më të përqendruar në hetimin dhe pengimin sesa në legjislacionin dhe udhëheqjen.
Winston Churchill do të deklaronte bujshëm: "Ju gjithmonë mund të mbështeteni tek amerikanët për të bërë gjënë e duhur - pasi të kenë provuar gjithçka tjetër". Kjo thënie është gati të testohet. Problemi për pjesën tjetër të botës është se ajo do të ndikohet në mënyra të konsiderueshme nga ajo që ndodh në SHBA, por ka pak ose aspak aftësi për të ndikuar në zhvillimet atje. Është një realitet i pakëndshëm, por i pashmangshëm.
(Autori, president i Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë, është autor, së fundmi, i librit “The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens” (Penguin Press, 2023). Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
