Qeveria kineze duket se ka rënë sërish në dashuri me rritjen ekonomike. Ndërsa dalja kaotike nga politika e saj zero-COVID është shpalosur duke çuar në dhjetëra mijëra vdekje (të paktën), udhëheqësit e vendit kanë qenë të etur të shprehin përkushtimin e tyre të pavdekshëm për rimëkëmbjen e fuqishme ekonomike. Por vetëm premtimet boshe nuk do ta çojnë askund Kinën.
Konferenca Qendrore e Punës Ekonomike e muajit të kaluar – takimi vjetor ku udhëheqja e lartë e Partisë Komuniste të Kinës përcakton agjendën e politikës ekonomike për vitin e ardhshëm – vendosi rritjen si prioritetin kryesor ekonomik të qeverisë në vitin 2023. Në javët që pasuan, publiku u trajtua me një spektakël të paparë prej vitesh, pasi guvernatorët e provincave u përulën për t'i bërë jehonë angazhimit të CPC-së për rritje dhe për të siguruar investitorët dhe sipërmarrësit privatë të shqetësuar.
Motivimi politik për këtë ndryshim është i qartë: CPC-ja shpreson të rivendosë mbështetjen e publikut, pasi zhgënjimi popullor me kufizimet drakoniane zero-COVID ia la vendin pakënaqësisë me daljen e gabuar nga politika. Por kjo do të thotë pak nëse qeveria nuk e kthen në veprim retorikën e saj pro rritjes.
Në njëfarë mase, tashmë ka përpjekje. Nga lehtësimi i kufizimeve të huamarrjes për zhvilluesit e pronave "të cilësisë së lartë" deri te mbështetja e kërkesës për banim, masat që synojnë t'i japin jetë të re sektorit të rrënuar të pasurive të paluajtshme janë të larta në agjendën e qeverisë.
Por përpjekje të tilla nuk janë aspak të mjaftueshme. Sado i rëndësishëm të jetë sektori i pronave për PBB-në e Kinës, vetëm një rikthim (i moderuar) i pasurive të paluajtshme nuk mund të nxisë një rimëkëmbje gjithëpërfshirëse ekonomike, e lëre më një kthim në rritje të shpejtë. Po kështu, masat e tjera stimuluese afatshkurtra të qeverisë – si zgjerimi monetar dhe fiskal, duke përfshirë investimet në infrastrukturë – ka të ngjarë të ofrojnë vetëm një nxitje të përkohshme.
Kufizimet zero-COVID lanë plagë të thella në ekonominë e Kinës. Para pandemisë, vendi krenohej me 44 milionë sipërmarrje mikro dhe të vogla, të cilat përbënin rreth 98% të të gjitha bizneseve të regjistruara dhe rreth 80% të vendeve të punës jashtë sektorit shtetëror. Më shumë se 90 milionë individë ishin të vetëpunësuar.
Por zero-COVID ndryshoi gjithçka. Për shkak se bllokimet nuk u shoqëruan me ndihmë të drejtpërdrejtë financiare për firmat mikro dhe të vogla, shumë prej tyre u larguan nga biznesi, duke sjellë një zvarritje serioze në rritje.
Presionet gjeopolitike – jo më pak lufta teknologjike me Shtetet e Bashkuara – po përkeqësojnë pengesat për rritjen kineze. Amerika është më e përkushtuar se kurrë për të kufizuar qasjen e Kinës në gjysmëpërçuesit dhe po ushtron presion diplomatik mbi Holandën për të bllokuar kompaninë holandeze ASML nga shitja e një game më të gjerë të makinerive të saj të prodhimit të çipave në Kinë. Dhe mundësia e sanksioneve të reja amerikane ndaj Kinës nuk mund të përjashtohet, veçanërisht tani që Partia Republikane kontrollon Dhomën e Përfaqësuesve të SHBA-së.
Ndërkohë, mbështetja e nënkuptuar e Kinës për luftën e Rusisë kundër Ukrainës ka acaruar marrëdhëniet e saj me partnerin e dytë tregtar më të madh, Bashkimin Evropian. Disa në Evropë tani po ndjekin shembullin e SHBA-së dhe bëjnë thirrje për një "shkëputje" ekonomike. Tashmë shumë kompani evropiane po kërkojnë të diversifikojnë zinxhirët e tyre të furnizimit të prodhimit – duke përfshirë sigurimin e imputeve alternative dhe zhvendosjen e një pjese të prodhimit – në mënyrë që të reduktojnë varësinë e tyre nga Kina.
Për sa kohë që tensionet gjeopolitike vazhdojnë, klima e biznesit do të mbetet e pasigurt, duke dekurajuar investimet dhe duke ulur punësimin në prodhim ndërsa kompanitë e huaja dalin nga tregu. Gjetja e mënyrave për të përmirësuar marrëdhëniet me Perëndimin është kështu një parakusht për rimëkëmbjen ekonomike.
Për të qenë të sigurt, marrëdhënia kino-amerikane është ndoshta e parregullt në këtë pikë. Megjithatë, Kina mund të përmirësojë atmosferën diplomatike duke kufizuar mbështetjen e saj për presidentin rus Vladimir Putin, si dhe goditjen e saj ndaj Tajvanit, duke qetësuar kështu frikën e investitorëve për një pushtim kinez ose bllokadë detare të ishullit.
Në të njëjtën kohë, Kina duhet të nisë një program të besueshëm reformash. Nën udhëheqjen e presidentit Xi Jinping, qeveria e Kinës ka përqafuar ideologjinë komuniste ortodokse dhe ka kërkuar të rrisë dominimin e partisë mbi shoqërinë dhe ekonominë. Kjo qasje – e ilustruar nga kontrolli më i rreptë social, vendosja e qelizave CPC në firmat private dhe provokimet kundër partnerëve më të rëndësishëm tregtarë të Kinës – ka dëmtuar rëndë besimin e biznesit.
Nëse CPC-ja është serioze për rritjen, ajo duhet të ripërkushtohet ndaj reformave më të rëndësishme politike të Deng Xiaoping, të tilla si meritokracia, pensioni i detyrueshëm dhe kufijtë e mandatit. Rritja e pavarësisë së sistemit ligjor është veçanërisht urgjente, me qëllim që të sigurohen sipërmarrësit privatë se siguria dhe prona e tyre personale do të mbrohen.
Për sa i përket politikës ekonomike, Kina duhet të privatizojë ndërmarrjet shtetërore joefikase dhe të krijojë një mjedis rregullator më miqësor ndaj biznesit. Masat që synojnë mbështetjen e bizneseve të vogla janë gjithashtu thelbësore për një rimëkëmbje të qëndrueshme ekonomike.
Pavarësisht të gjitha bisedave për rritjen, Qeveria e Kinës nuk ka zbuluar ndonjë plan të tillë. Dhe asgjë në retorikën zyrtare të qeverisë nuk tregon se një ndryshim rrënjësor i drejtimit – si thyerja vendimtare e Dengit me “luftën e klasave” maoiste në vitin 1979 – po konsiderohet. Pra, mos i besoni zhurmës: ekonomia e Kinës mund të jetë në mjegull për një kohë më të gjatë.
(Minxin Pei, profesor i qeverisjes në Kolegjin Claremont McKenna, është anëtar i lartë jorezident në Fondin Marshall Gjerman të Shteteve të Bashkuara. Vështrimi është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
