Më 14 maj 2023, Shoqata Evropiane e Hebrenjve(EJA) mbajti konferencën e saj vjetore në Porto, Portugali, ku miratoi një rezolutë që bën thirrje që antisemitizmi “të trajtohet veçmas nga format e tjera të urrejtjes dhe diskriminimit”. EJA po u kërkon “organizatave të tjera hebraike të refuzojnë ‘ndërprerjen’, kornizë konceptuale që tenton të kategorizojë grupet si të “privilegjuara” ose “të shtypura”. Sipas EJA-s, “antisemitizmi është unik dhe duhet trajtuar si i tillë”, me arsyetimin se ai “është i sanksionuar nga shteti në shumë vende”, “i është dhënë mbulim nga Kombet e Bashkuara” dhe jo gjithmonë konsiderohet si një formë e racizmit nga grupet e tjera të prekura nga urrejtja.
Por pse ndërsektorialiteti dhe demarkacioni midis të privilegjuarve dhe të shtypurve janë problematikë nga këndvështrimi hebraik? Në përgjithësi, ndërseksionaliteti është një koncept i dobishëm në teorinë sociale dhe në analizën praktike. Kur marrim parasysh individë ose grupe të veçanta, zbulojmë se përvojat e tyre të shtypjes ose privilegjit pasqyrojnë një gamë të gjerë faktorësh të ndryshëm.
Le të citojmë paturpësisht përkufizimin e Wikipedias: “Ndërsektorialiteti është kornizë analitike për të kuptuar se si kombinohen identitetet e ndryshme shoqërore dhe politike të një personi për të krijuar mënyra të ndryshme diskriminimi dhe privilegji. Ndërsektorialiteti identifikon faktorë të shumtë të avantazhit dhe disavantazhit. Shembuj të këtyre faktorëve përfshijnë gjininë, kastën, seksin, racën, përkatësinë etnike, klasën, fenë, arsimin, pasurinë, paaftësinë, peshën, moshën dhe pamjen fizike. Këto identitete shoqërore të kryqëzuara dhe të mbivendosura mund të jenë njëkohësisht fuqizuese dhe shtypëse”.
Çështja, shpjegon Anne Sisson Runyan nga Universiteti i Cincinnatit, është “se format e shtypjes nuk janë thjesht shtuese, sikur të ishin shtresa krejtësisht të ndara të dominimit. Përkundrazi, gratë me ngjyrë në fakt përjetojnë një formë të ndryshme racizmi nga burrat me ngjyrë, ashtu siç përjetojnë një formë të ndryshme seksizmi nga gratë e bardha.
Në të njëjtën mënyrë, ideja antisemite e “çifutit” kombinon tiparet e fesë, përkatësisë etnike, seksualitetit, arsimimit, pasurisë dhe pamjes fizike. Për t'u stigmatizuar si çifut përfshin atribuimin e veçorive të tjera të ndryshme, të tilla si papastërtia, respektimi dogmatik ndaj rregullave fetare, spekulimi i poshtër financiar dhe ndikimi i fshehur global - të gjitha këto të paraqitura dukshëm në propagandën naziste. Rezultati i analizës ndërsektoriale është se të gjithë individët përjetojnë forma unike të shtypjes ose privilegjit për shkak të përbërjes së identitetit të tyre. Konsideroni një lezbike afro-amerikane me të ardhura të ulëta; ajo është në një disavantazh katërfish pothuajse kudo në botë.
Pse, atëherë, ata që këmbëngulin në veçantinë e antisemitizmit e refuzojnë ndërsektorialitetin? Shtypja me të cilën përballen hebrenjtë në vendet e zhvilluara perëndimore në ditët e sotme është disi më e paqartë, sepse hebrenjtë gjithashtu priren të zënë pozita privilegji (ekonomike, kulturore, e kështu me radhë), dhe lidhjen e hebrenjve me pasurinë dhe kulturën (“Hollywoodi” si hebraik) në imagjinatën e publikut është në vetvete burim i tropeve klasike antisemite. EJA shqetësohet se ky kombinim i shtypjes dhe privilegjeve e bën antisemitizmin vetëm një formë tjetër të urrejtjes racore, jo vetëm të krahasueshme me të tjerët, por edhe më të butë kur vendoset krahas mënyrave të tjera të shtypjes. Kur aplikojmë një lente ndërsektoriale, urrejtja për “çifutin”, druhet EJA, bëhet rast i vogël në taksonominë më të gjerë të urrejtjes.
A është e justifikuar kjo frikë?
EJA ka të drejtë kur këmbëngul se ka diçka të jashtëzakonshme në lidhje me antisemitizmin. Nuk është si racizmat e tjerë: qëllimi i tij nuk është t'i nënshtrojë hebrenjtë, por t'i shfaros ata. Antisemitët i perceptojnë jo si të huaj më të ulët, por si mjeshtër të fshehtë. Holokausti nuk është i njëjtë me shkatërrimin e qytetërimeve në historinë e kolonializmit; është një fenomen unik i asgjësimit të organizuar në mënyrë industriale.
Por është vetë bashkimi i “të shtypurve” dhe “të privilegjuarve” që siguron çelësin për të kuptuar antisemitizmin, të paktën në formën e tij moderne. Nën fashizëm, “çifuti” shërbeu si ndërhyrës i jashtëm që mund të fajësohej për korrupsion, çrregullim dhe shfrytëzim. Projektimi i konfliktit midis “të shtypurve” dhe “të privilegjuarve” në një kok turku mund të shkëpusë vëmendjen e njerëzve nga fakti se beteja të tilla janë, në fakt, të brendshme të rendit të tyre politik dhe ekonomik. Fakti që shumë hebrenj janë të “privilegjuar” (në kuptimin e pasurisë, arsimit dhe ndikimit të tyre politik) është pra vetë burimi i antisemitizmit: të qenit të perceptuar si të privilegjuar i bën hebrenjtë objekt të urrejtjes sociale.
Problemet lindin kur dikush përpiqet të përdorë statusin e jashtëzakonshëm të antisemitizmit për të mbështetur një standard të dyfishtë, ose për të ndaluar çdo analizë kritike të privilegjeve që gëzojnë mesatarisht hebrenjtë. Në një dialog të vitit 2020 të Der Spiegel mbi antisemitizmin dhe lëvizjen Bojkot, Shpërblim, Sanksione (BDS) kundër Izraelit, gjendet thënia se, “Hebreu, dhe jo antisemiti i mundshëm, përcakton se kush është një antisemit”. (“Wer Antisemit ist, bestimmt der Jude und nicht der potenzielle Antisemit”). Por nëse është kështu, a nuk duhet të zbatojmë të njëjtin parim për palestinezët në Bregun Perëndimor? Vetëm për shkak të të qenit palestinez, atyre po u merret toka dhe të drejtat elementare.
Por, më shumë se kaq, qëndrimi i EJA-s mbështetet në kuadrin e saj ndërsektorial. Çdo analizë e pozicioneve të privilegjuara të disa hebrenjve denoncohet menjëherë si antisemitike, madje kritikat e kapitalizmit refuzohen në të njëjtat arsye, për shkak të lidhjes midis “hebrenjve” dhe “kapitalistëve të pasur”. Teza marksiste se antisemitizmi është një version primitiv dhe i shtrembëruar i anti-kapitalizmit është përmbysur kështu: antikapitalizmi është maskë e antisemitizmit.
Nëse domethënia është se hebraizmi është i jashtëzakonshëm dhe i lidhur pazgjidhshmërisht me kapitalizmin, a nuk kemi mbetur vetëm në një hile figurative të vjetër antisemite? A nuk provokojmë drejtpërdrejt të varfrit dhe të shtypurit për të fajësuar hebrenjtë për fatkeqësitë e tyre? Organizatat e tjera hebraike duhet të refuzojnë qëndrimin e EJA-s, jo për shkak të ndonjë nevoje të turpshme për “ekuilibër” midis formave të ndryshme të racizmit, por për të çuar përpara vetë luftën kundër antisemitizmit. (Autori, profesor i filozofisë në Shkollën e Diplomuar Evropiane, është drejtor ndërkombëtar i Institutit Birkbeck për Shkenca Humane në Universitetin e Londrës dhe autor, së fundmi, i Heaven in Disorder (OR Books, 2021).Komenti është shkruar për rrjetin botëror të gazetarisë, “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”.)
© KOHA. Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.
